VaderschapOp Rknieuws.net heeft Vincent Kemme -naar aanleiding van de catecheses van paus Franciscus tijdens de wekelijkse woensdagaudiënties- een artikel geschreven over ‘Vaderschap in het licht van de nieuwe evangelisatie’. Op Rknieuws.net heeft Vincent Kemme -naar aanleiding van de catecheses van paus Franciscus tijdens de wekelijkse woensdagaudiënties- een artikel geschreven over vaderschap in het licht van de nieuwe evangelisatie’.

Vaderschap in het licht van de nieuwe evangelisatie

De afgelopen week heeft paus Franciscus tijdens zijn wekelijkse woensdagaudiëntie het onderwerp van “het vaderschap” bij de kop gepakt. Hij deed dat in een catechese binnen een catechese-reeks over het gezin, welke zich situeert in het ‘synodaal proces’ dat zich uitstrekt over de twee bisschoppensynodes over het gezin in de maanden oktober van respectievelijk 2014 en 2015. Wie spreekt over “gezin” spreekt over “vader”, hoewel dat in de westerse cultuur al niet meer zo evident is. Hoeveel gezinnen moeten het vandaag zonder vader stellen? En daar hoeft vaak niet eens een echtscheiding aan te pas te komen: sommige vaders slagen er ook zonder echtscheiding in om vrijwel geheel afwezig te zijn.

Uitersten

VaderschapPaus Franciscus wijst op twee uiterste vormen van vaderschap die wellicht evenveel schade toebrengen aan de kinderen: de autoritaire vader “als censor van het geluk van zijn kinderen en hindernis voor de emancipatie en de autonomie van de jongeren, … zonder de persoonlijke vereisten van hun groei te respecteren, … vaders die hen niet hielpen hun verantwoordelijkheid op te nemen om hun toekomst en die van de samenleving op te bouwen.” Aan de andere kant is er de vader die “afwezig” is en “vervaagd”, “zo geconcentreerd op zichzelf en zijn werk, en soms ook op zijn zelfrealisatie, dat hij zijn gezin vergeet”.

We herkennen deze twee uitersten allemaal wel, minstens voor een deel, uit onze eigen omgeving. Een getrouwde vrouw was zo bang voor haar zeer dominante vader, dat zij als meisje al haar spontaniteit verloor en in haar huwelijk onbewust in de persoon van haar man, haar vader bestreed. Haar man had zelf zijn vader, die opging in zijn werk buiten het gezin, bijna nooit gesproken, wat hem parten speelde in zijn studie-,  loopbaan– en partnerkeuze, met alle gevolgen van dien.

Het vaderloze tijdperk

Het thema van de crisis rond het vaderschap is natuurlijk niet nieuw. In 1984 schreef de Utrechtse neuroloog en psychiater Alexander van der Does de Willebois (1928-1987) het boek Het vaderloze tijdperk, een “degelijk werk over het vaderprobleem”, geschreven “in een tijd waarin de mannelijke autoriteit pas net was afgeschaft”, schrijft de uitgever. Een vaderloze maatschappij leidt volgens de auteur tot ‘een maatschappij zonder oriëntatiepunten, … waarvan de leden jaar na jaar moeilijker hun plek zullen kunnen vinden.” Geen wonder als het gezin de bouwsteen van de samenleving is.

Een gezin met een “vaderprobleem” levert kinderen af die slecht in hun vel zitten en riskeren eerder een probleem voor die samenleving te worden dat een geschenk. Hetzelfde geldt natuurlijk voor een problematisch moederschap. En daarbij hoeven we niet meteen aan criminaliteit te denken of jonge mannen die met een geweer zendtijd opeisen bij de nationale televisie: het volstaat de arbeidsongeschikheids-dossiers in te zien of te kijken naar de fricties op menige werkvloer en in het gewone maatschappelijke leven.

“Het volstaat niet”, zegt Jacques de Bourbon Busset van de Académie Française in de inleiding van de succesvolle Franse editie, “te zeggen dat de traditionele waarden zijn ingestort, zoals het in officiële betogen luidt. Er heeft zich in de opvatting van het leven zelf een kentering voorgedaan, een omkering van perspectieven.” En in het Katholiek Nieuwsblad klinkt het bij de heruitgave in 2013: “Van der Does de Willebois durft het kind als uitgangspunt én conclusie van zijn betoog te nemen. Als kinderen van God kunnen we immers ook als volwassenen niet aan ons eigen kindschap ontsnappen.

De verfletsing van het menselijke vaderbeeld, leidt tot een verduistering van God.” Is het juist niet de verduistering van God, die leidt tot een vaderloze cultuur? Wij zijn in een agnostische en materialistische cultuur geneigd vanuit de werkelijkheid van — in dit geval — het aardse, ‘biologische’, vaderschap op te klimmen naar een mogelijk vaderschap van een mogelijk bestaande God. Maar in feite is het net andersom. Het aardse vaderschap is een afspiegeling van het ‘vaderschap’ van God dat we door Christus hebben leren kennen.

Het woord vader — legt de paus uit — wordt door Jezus gebruikt “om zich tot God te wenden en zijn bijzondere band met Hem te vertolken. Het heilige geheim van de intimiteit van God, Vader, Zoon en Geest, dat Jezus ons geopenbaard heeft, vormt het hart van ons christelijk geloof”, aldus de paus. Wie God uit de cultuur bant, legt de bijl aan de wortel van elk vaderschap en bewerkt een cultuur waarbij mensen zélf ‘god’ zijn en ‘vader’ van alles, echter zonder de wijsheid die nodig is om die verantwoordelijke taak naar behoren te vervullen. Daarmee is de gehele cultuur in gevaar gebracht: het gezin en de gehele samenleving.

Gevolgen

Paus Franciscus gaat nader in op de gevolgen van afwezigheid van de vaderfiguur in het gezin en in de samenleving. “De afwezigheid van de vaderfiguur in het leven van kinderen en jongeren veroorzaakt leemtes en kwetsuren die heel erg kunnen zijn”. Hij wijst op “afwijkend gedrag van kinderen en adolescenten” dat “grotendeels aan dat tekort te wijten is, het gebrek aan voorbeelden en leiding in hun dagelijks leven, het gebrek aan nabijheid, aan liefde vanwege de ouders.” Een vader moet ”een ‘kameraad’ voor zijn zoon … zijn, maar zonder te vergeten dat hij vader is! Als hij zich alleen als kameraad gedraagt, op gelijke voet met zijn zoon, zal dat zijn zoon geen goed doen.”

Waar de  paus niet over sprak is de mogelijke relatie die er bestaat tussen de invulling van de vaderrol en het fenomeen van de homoseksualiteit. Een Amerikaans instituut dat psychologische begeleiding aanbiedt aan — vooral — mannen met same-sex-attraction, seksuele gevoelens voor personen van hetzelfde geslacht, zegt dat hij niet wil beweren dat de afwezigheid van vaders in een gezin altijd tot homofilie leidt, maar de ervaring leert hem wel dat alle mannen die zich met deze gevoelens bij hem melden geen, of een problematische relatie met hun vader hadden gehad. Dat psychiaters daar nogal wat succes hebben met de ‘behandeling’ van deze gevoelens wordt hen maatschappelijk niet in dank afgenomen. De paus vindt echter dat die samenleving ook “een zekere – wij kunnen zeggen, vaderlijke — verantwoordelijkheid [heeft] voor de jongeren, een verantwoordelijkheid die zij soms verwaarloost of slecht uitoefent. Ook zij laat hen dikwijls verweesd achter en biedt hun geen waarheid als perspectief.”

Evangelisatie

Indien het vaderschap in onze cultuur een crisis doormaakt, kunnen we ons uitputten in analyses en remedies, die zich op een menselijk niveau afspelen. Maar indien het vaderschap een goddelijke oorsprong heeft, zoals ons geloof ons leert, moet de herontdekking ervan gestalte krijgen door een nieuwe verkondiging van Gods vaderliefde, zoals Jezus ons die heeft geopenbaard. Het evangelie moet opnieuw verkondigd worden en wel in het bijzonder op het terrein van vaderschap, moederschap, verantwoord ouderschap (zoals we onlangs van de paus in het vliegtuig uit Manilla nog mochten vernemen), huwelijk en gezin.

Het is precies daarover dat de Kerk nadenkt tijdens  het synodale proces waarin we ons nu bevinden. Een essentiële bijdrage kan echter niet alleen van de paus of de synodevaders komen. Het voorbeeld van christelijke gezinnen, waar een gezond vaderschap wordt beleefd, waar vaders niet af– maar aanwezig zijn, waar werk in dienst staat van het gezin, waar de vader een gezond, hem van Godswege gegeven gezag heeft, zich verantwoordelijk wetend naar zijn eigen Hemelse vader toe,  zonder te vervallen in overdreven machtsuitoefening: het voorbeeld van gezinnen waar het vaderschap op een gelukkige manier beleefd wordt zal de belangrijkste bijdrage zijn aan die nieuwe evangelisatie. Vaders zijn in feite dus geroepen op heiligen te zijn. Evenals hun echtgenotes, natuurijk. 

Vincent Kemme
Bekend van Rknieuws.net, Radio Maria, Biofides.eu en Kathostrip

Links

(met toestemming overgenomen van Rknieuws.net
 extra regeleindes toegevoegd door de redactie)