Als een kind zich niet veilig kan hechten, heeft dat in de rest van zijn leven gevolgen. Beatrijs Smulders, verloskundige en publiciste, pleit daarom voor een baby-sabbatical. Als een kind zich niet veilig kan hechten, heeft dat in de rest van zijn leven gevolgen. Daarom is een optionele baby-sabbatical noodzakelijk. Dat stelt verloskundige en publiciste Beatrijs Smulders deze week in de opiniebijdrage van Katholiek Nieuwsblad. Als minister Rouvoet daarin investeert, kan hij besparen op de uitgaven voor de jeugdzorg.

‘Veilige hechting’ is een veelomvattend en door velen ingevuld begrip. ‘Veilige hechting’ betekent voor mij een diep gevoel van samenhang en levenszin, van vrijheid en compleet zijn. Je thuis voelen in je eigen lichaam, bij je eigen familie én in de wereld. Het is een lichamelijk vertrouwen op jezelf, waardoor je in staat bent een bepaalde mate van onveiligheid of angst voor het onbekende, die nu eenmaal bij het leven hoort, te kunnen verdragen.

Vluchtgedrag  

Een veilig gehecht kind heeft op verschillende niveau’s het ‘gereedschap’ in huis om de onzekere wereld te kunnen bevatten. De wereld boezemt een onveilig gehecht kind te veel angst in. Om die angst te beteugelen probeert het alles zo veel mogelijk onder controle te houden. Omdat dit natuurlijk onmogelijk is, ervaart het vaak stress die het niet of nauwelijks aankan. Deze stress moet continu gesust worden met vluchtgedrag of met afleiding in de vorm van verslavingsgedrag of het afreageren op anderen. Hoeveel mensen zijn in onze maatschappij niet verslaafd aan drank, eten, geweld, drugs, televisie, verkeerde seks, internet, consumeren én… té veel en té hard werken? Een milde vorm van onveilige hechting is min of meer normaal en leidt voornamelijk tot goedaardig vluchtgedrag en nervositeit. Een ernstige onveilige hechting kan leiden tot doelloze agressie, verslaving, psychische stoornissen en a-sociaal of crimineel gedrag.

Reflexen

De Engelse psycholoog Bowlby stelde in de jaren zeventig dat we een aangeboren neiging hebben ons eerst aan onze ouders te binden, om ons daarna pas veilig te kunnen voelen in onszelf. Een pasgeboren baby heeft daarom aangeboren reflexen die ervoor zorgen dat zijn ouders op hem reageren en steeds bij hem in de buurt blijven. Hij doet dit met zijn verleidelijke uiterlijk, door te huilen en later door te lachen. Hoe onze belangrijkste primaire verzorger op ons reageert, is van groot belang. Bij verkeerde aandacht kan er met name in de eerste jaren te veel onveiligheid ontstaan die gedurende het gehele verdere leven de sociale interacties mede zal bepalen. De subtiele afstemming tussen moeder en kind stimuleert de harmonieuze groei van de hersenen. Mijn devies is dan ook: veiligheid en rust in dat eerste, cruciale jaar door verlenging van het zwangerschapsverlof voor moeder – én gedeeltelijk óók voor vader! – en wel tot de eerste verjaardag.

In die eerste jaren van volledige afhankelijkheid moeten wij als ouders alert zijn en zo weinig mogelijk stress en onveiligheid creëren. Wat betekent dat voor het dagelijks leven? Baby’s huilen niet alleen als ze te laat worden gevoed, maar ook als ze zich ongemakkelijk, onbegrepen of verlaten voelen. Wanneer er niet op tijd aan hun behoeften wordt voldaan, ervaren ze gevoelens van angst, troosteloosheid en hopeloosheid. Ze gaan nog harder huilen of geven het huilen na verloop van tijd op. Bij jonge baby’s van enkele maanden oud kun je gevoelens van onveiligheid zelfs fysiek meten. Wanneer de moeder de kamer verlaat, daalt hun huidtemperatuur vrijwel direct. Er is bij baby’s nog geen sprake van manipulatie, maar wel van onveilige emoties.

Geld besparen

Natuurlijk moet een kind ook leren omgaan met negatieve ervaringen. Dat gebeurt uiteindelijk binnen een veilige relatie, met minimaal één vaste verzorger die het goed kent. De moeder die op alle niveau’s een symbiotische relatie met de baby heeft opgebouwd, is bij uitstek geschikt in die eerste periode in die primaire behoeften van haar kind te voorzien. Niemand kan haar evenaren, zij heeft immers de borsten! De vader is in dat eerste jaar second best. Maar wanneer de moeder gedurende dat eerste jaar door werk niet de mogelijkheid heeft veel in de buurt te zijn, of niet de rust daarvoor heeft, is een vaste vervangmoeder of een vaste kracht op een kinderdagverblijf een goed alternatief. Eén leidster op drie baby’s is dan de vereiste bezetting, maar bijna geen enkel kinderdagverblijf kan hieraan voldoen.

De beste diepte-investering in de toekomst van onze maatschappij echter is een optionele sabbatical bij iedere baby gedurende minstens één jaar, verdeeld over een gedeelte van de zwangerschap en het eerste jaar na de bevalling. Zo kunnen ouders zelf bepalen hoe zij die veilige hechting van hun kind gaan bewerkstelligen, al naar gelang hun eigen mogelijkheden en inzichten. Minister Rouvoet van Jeugd en Gezin pompt op dit moment veel geld in de bewerkelijke en buitengewoon kostbare jeugdzorg. Door meer aandacht voor preventieve maatregelen die de veilige hechting bevorderen, zoals het mogelijk maken van een betaalde baby-sabbatical en meer kwalitatieve kinderopvang, zou er in de toekomst veel gemeenschapsgeld bespaard kunnen worden.

Beatrijs Smulders is verloskundige, publiciste en directeur van het Geboortecentrum Amsterdam. Zie ook www.geboortecentrum.nl