De Nederlandse bisschoppen hebben zich nog niet veel uitgelaten over de komende gezinssynode. Op de website van Bisdom ’s-Hertogenbosch heeft Mgr. R. Mutsaerts nu een bericht geplaatst. De Nederlandse bisschoppen hebben zich nog niet veel uitgelaten over de komende gezinssynode. Op de website van Bisdom ’s-Hertogenbosch heeft Mgr. R. Mutsaerts nu een bericht geplaatst.

Synode gaat niet over hertrouwd gescheidenen

Paus Franciscus heeft met de buitengewone synode over het Gezin, die 5 oktober begint, vooral voor ogen een grotere waardering van het christelijk huwelijk als sacrament. Het mag duidelijk zijn dat in de huidige cultuur de Bijbelse visie op huwelijk en gezin nagenoeg onhaalbaar wordt geacht, en eerder als een last dan als goed nieuws wordt ervaren. Wellicht dat dit de reden voor paus Franciscus is om de heiligverklaring van Paulus VI te plannen aan het einde van de synode ter afsluiting ervan.

Paulus VI was een vurig verdediger van het christelijk huwelijk. Zijn befaamde c.q. beruchte encycliek Humanae Vitae bereikte evenwel het tegendeel in de publieke opinie. Het Bijbelse ideaal raakte vrijwel geheel uit beeld. Het is te hopen dat de synode van oktober niet leidt tot een herhaling van Humanae Vitae.

De verwachtingen zijn immers hooggespannen. Sommigen hopen vurig dat de paus de kerkelijke leer op het punt van gescheiden en hertrouwde mensen bijstelt; anderen vrezen dit juist. Dat zou uitlopen op een herhaling van Humanae Vitae. Dit is nu net hetgeen paus Franciscus vreest: “Ik vind het vervelend dat veel mensen, ook binnen de Kerk, gezegd hebben dat het de synode van de hertrouwd gescheidenen wordt, alsof de enige kwestie zou zijn: mogen zij de Communie ontvangen of niet?”, aldus de paus tegen journalisten op zijn thuisvlucht vanuit Israel.

De kwestie is veel breder. Het gezin bevindt zich in een crisis. Jongeren kiezen nog maar amper voor het huwelijk. Zij verkiezen andere samenlevingsvormen. Het gezin bevindt zich in een crisis omdat het huwelijk zich in een crisis bevindt, is de stellige mening van Franciscus.

Ik hoop dat de paus de synode krijgt zoals hij die voor ogen heeft en niet de synode die zich voornamelijk toespitst op die ene kwestie van de gescheiden hertrouwden. Dat is zeker een reëel probleem, maar er ligt een veel complexer probleem aan ten grondslag: weinigen verstaan het huwelijk als een christelijke roeping, gesterkt door de sacramentele genade. De paus heeft de synode niet voor niets de titel ‘De pastorale uitdagingen voor het gezin in de context van de evangelisatie’ meegegeven, en deze derhalve nadrukkelijk geplaats in de context van evangelisatie.

Evangelisatie heeft geen betekenis als we het los zien van het Evangelie zelf. Wat Jezus in het evangelie zegt – tegen de Samaritaanse vrouw en tegen de overspelige vrouw – was moeilijk te verteren voor de toehoorders toen en nu. Vergeet niet dat de apostelen van mening waren dat Jezus’ leer aangaande het huwelijk zo moeilijk was, dat zij meenden dat het dan maar beter zou zijn om niet te trouwen. Als de synode trouw is aan het evangelie – kan zij anders? – zal zij op dezelfde reactie kunnen rekenen, en zal het haar taak zijn het vertrouwen te wekken dat het christelijk huwelijk nog steeds aanbevelenswaardig is.

Er is paus Franciscus veel aan gelegen de aandacht te vestigen op het christelijk huwelijk als sacrament. Veel verwarring omtrent huwelijk en scheiding ontstaat als men uit het oog verliest dat het huwelijk een sacrament is. Het huwelijk is niet onontbindbaar omdat twee mensen een belofte voor het leven doen. De Kerk kan mensen dispenseren van hun beloften. Dat geldt zelfs voor geloften van kloosterlingen. De Kerk kan evenwel niet een sacrament ongedaan maken.

Het huwelijk is onontbindbaar om dezelfde reden als dat we tabernakels hebben: een geconsacreerde hostie kan niet ‘gedeconsacreerd’ worden, net zomin als het doopsel ongedaan gemaakt kan worden of de wijding van een priester ongedaan gemaakt kan worden. Zelfs een priester die tot de lekenstand is teruggebracht, blijft priester, ook al mag hij het priesterambt niet meer uitoefenen (vandaar dat hij in geval van nood de biecht kan afnemen).

Niemand, geen synode en ook een paus niet, kan een geldig sacrament ongedaan maken. Zo ligt de kwestie nu eenmaal. We moeten dan ook niet rekenen op een versoepeling van regelingen omtrent hertrouwd gescheidenen in verband met het mogen ontvangen van de H. Communie. Zij die daar wel op rekenen komen bij voorbaat bedrogen uit.

De meeste katholieken hebben weinig besef van het sacramentele karakter van hun huwelijk. Het huwelijk is overigens het enige van de zeven sacramenten die niet door een priester of diaken toegediend wordt, maar door leken, door man en vrouw zelf als zij elkaar het ja-woord geven. Het is juist het sacrament dat kracht en genade geeft om beloften gestand te kunnen doen. Daar is het de paus om te doen.

Rob Mutsaerts
Hulpbisschop bisdom ’s-Hertogenbosch