Column van Justine Pardoen, hoofdredacteur Ouders Online (www.ouders.nl ) en projectleider bij de stichting Mijn Kind Online (www.mijnkindonline.nl ), waarin ze stelt dat volwassenen pas echt mediawijs zijn als ze economische belangen ondergeschikt durven te maken aan het welzijn van kinderen. Column van Justine Pardoen, hoofdredacteur Ouders Online (www.ouders.nl ) en projectleider bij de stichting Mijn Kind Online (www.mijnkindonline.nl ), waarin ze stelt dat volwassenen pas echt mediawijs zijn als ze economische belangen ondergeschikt durven te maken aan het welzijn van kinderen.

Tot een jaar of vier geleden vond ik webfiltering voor kinderen geen goed idee. Kinderen moeten immers leren omgaan met de gevaren van de boze buitenwereld, en verbieden werkt meestal averechts. Verbieden maakt opvoeders bovendien lui: het kost veel meer moeite om kinderen goed te begeleiden in het leren omgaan met risico’s. Bovendien vind ik dat jonge mensen ook recht hebben om informatie te zoeken die ze nodig hebben: internet draagt dan ook bij aan de emancipatie van het kind.

Maar ja, dat was vroeger. In korte tijd is er op internet heel erg veel veranderd. Niet alleen de beschikbaarheid van internet in gezinnen is enorm toegenomen, ook de hoeveelheid ranzigheid waar kinderen per ongeluk op stuiten, is gegroeid. Grof geweld, pesterijen, porno en dat allemaal in extremere vorm.

Ik ben van mening veranderd: als opvoeders is het onze plicht om kinderen te beschermen tegen blootstelling aan schadelijk materiaal. En dat kan niet met weerbaar maken alleen. Er valt nog genoeg te dubben over wat nu wel en niet schadelijk is, maar bescherming is ondertussen hard nodig, náást een degelijke begeleiding.

Wat is schadelijk?

Maar wat is schadelijk? Inmiddels weten we dat kijken naar seks schadelijk kan zijn voor kinderen. Het hangt ervan af hoe oud het kind is, welk materiaal het ziet en of het kind er zelf naar op zoek geweest is of niet.

De discussie over de schadelijkheid van geweld zal nog wel even doorgaan. Toch is voor mij is één ding duidelijk: het systeem van Kijkwijzer (www.kijkwijzer.nl ) werkt goed. Het waarschuwt ouders wanneer bepaalde inhoud mogelijk schadelijk is en dus is het van groot belang dat ouders weten hoe ze dat systeem moeten gebruiken.

Maar voor games ligt het anders. Het waarschuwingssysteem voor games (Pegi, zie www.pegi.info ) is bij ouders veel minder bekend, en dat moet snel veranderen. Want de confrontatie met geweld via games is nog weer anders dan via televisie of games. Daarom raad ik ouders ook altijd aan zich echt te houden aan het leeftijdadvies, vooral als het gaat om een game voor 18+; dat is echt geen kinderspel!

In de praktijk blijken ouders grote moeite te hebben met het vinden van videogames die voor hun kind wél geschikt zijn. De website www.weetwatzegamen.nl is een begin, maar daarmee zijn we er nog lang niet.

Reclame

Als we het hebben over wat schadelijk is voor kinderen aan media-uitingen, dan gaat het vrijwel altijd alleen over geweld en seks, en nauwelijks over reclame. En toch is dat ook heel belangrijk. Ouders moeten tegenwoordig harder dan ooit vechten tegen een sterke beïnvloeding van de commercie in het leven van hun kinderen. En wat kinderen via internet te zien krijgen aan reclame, is voor ouders heel moeilijk in de gaten te houden.

Des te belangrijker is het dat adverteerders zich in de online media netjes gedragen, maar dat blijkt nu juist in de praktijk niet het geval te zijn. Juist in de digitale uitingen worden de grenzen van het toelaatbare voortdurend opgezocht. Uit onderzoek weten we dat kinderen moeite hebben om reclame te onderscheiden van neutrale informatie. Kinderen tot 7 jaar zijn domweg niet in staat om reclame te onderscheiden van neutrale informatie. Net zoals een baby nog niet kan praten of lopen. Pas vanaf 9 jaar zijn ze in staat om reclame als zodanig te herkennen (bijvoorbeeld door de vormgeving), en om te doorzien dat reclame bedoeld is om je over te halen iets te kopen. Kritisch zijn ze dan echter nog steeds niet. Pas vanaf 11 jaar kan een kind de kritische houding ontwikkelen die nodig is om mediawijs met reclame om te gaan.

Er is dus reden genoeg om reclame gericht op kinderen te beperken. Niet op scholen, niet op plaatsen waar ouders niet kunnen ingrijpen, zeer terughoudend in virtuele werelden voor kinderen, in videogames en kinderwebsites, en niet op tijdstippen dat kinderen hongerig voor de tv zitten in afwachting van avondmaaltijd, bad en bed.

Schijndiscussie

Als ouders proberen we altijd al onze kinderen te behoeden voor al te grote gevaren, door die gevaren waar mogelijk weg te nemen. Bijvoorbeeld met traphekjes, afsluitbare medicijnkastjes, en afdekplaatjes op de stopcontacten. Maar tegelijkertijd begeleiden we onze kinderen bij het opgroeien, en het omgaan met de gevaren die daarbij horen. Ze leren traplopen, snijden met een mes, en zelfstandig naar school te fietsen. Kinderen groeien door te leren omgaan met gevaren, maar tegelijkertijd behoeden we hen voor al te grote risico’s.

Beschermen of weerkbaar maken? Het is een schijntegenstelling, want je kunt gewoon allebei doen. Je móet allebei doen. Ouders weten dat allang. Nu de makers van reclame, televisie, websites, films en videogames nog.

Nieuw media-instituut, echte wijsheid?

Het wordt hoog tijd dat het kat-en-muisspel tussen industrie en overheid stopt en dat beide partijen zich, samen met ouders verantwoordelijk willen tonen voor een goede media-omgeving voor kinderen. Ik vermoed echter dat we het nog vaak zullen tegenkomen, die valse tegenstelling tussen beschermen en weerbaar maken. Ministers Plasterk en Rouvoet zijn plannen aan het maken voor een nieuw media-instituut en daarmee zal van verschillende kanten deze discussie nieuw leven ingeblazen worden.

Wat is wijsheid? Echte (media)wijsheid zou zijn dat volwassenen beseffen dat we kinderen een groot plezier doen door óók weer hun filter te worden. Door ervoor te zorgen dat ze niet meer alles te zien krijgen wat er te zien is. Door hen óók af te schermen van ongeschikte en schadelijke inhoud.

Kortom, echte wijsheid is dat we economische belangen ondergeschikt durven maken aan het welzijn van kinderen. En dat is, zo zal blijken, nog een hele klus.

Justine Pardoen

Verder lezen

Kinderen en commercie:
The Childrens’ Society (september 2007), Reflections on Childhood – Lifestyle (onderzoeksverslag)
Zie news.bbc.co.uk/2/shared/bsp/hi/pdfs/25_02_08_childhood.pdf

Kinderen en geweld in de media:
Peter Nikken, Mediageweld en kinderen (SWP 2007).
Zie www.ouders.nl/mdiv2007-nikken.htm

Kinderen en kijken naar seks:
Justine Pardoen, Seks in de media deel 1 Wat is seks?, deel 2 Is kijken naar seks schadelijk? (juni 2006)
Zie www.ouders.nl/mmed2006-kijkennaarseks1.htm

Websites, o.a.

www.ouders.nl
www.mijnkindonline.nl
www.weetwatzegamen.nl

Boeken van Justine Pardoen en Remco Pijpers, o.a.

online.swpbook.com (Mijn kind online)
www.swpbook.com/765 (Mijn leerling online)