De grote internationale economische crisis van afgelopen jaren suddert nog flink door. De enige uitweg op de lange termijn is economische groei. Voor Europa betekent dat de uitdaging om de algehele krimp en vergrijzing van de bevolking tegen te gaan. Dat zegt Amerikaan dr. Samuel Gregg in een opniestuk in Katholiek Nieuwsblad. De grote internationale economische crisis van afgelopen jaren suddert nog flink door. De enige uitweg op de lange termijn is economische groei. Voor Europa betekent dat de uitdaging om de algehele krimp en vergrijzing van de bevolking tegen te gaan. Dat zegt Amerikaan dr. Samuel Gregg in een opniestuk in Katholiek Nieuwsblad.

Als er iets is, wat de internationale economische crisis heeft duidelijk gemaakt, dan is het wel de noodzaak keuzes te maken – soms erg moeilijke keuzes. Op de G20-top in juni hebben bijvoorbeeld verschillende Europese regeringen aan de regering Obama duidelijk gemaakt dat ze niet denken dat je jezelf uit een recessie kunt wegstimuleren. Anders dan Amerika, hebben het Engeland van David Cameron en het Duitsland van Angela Merkel de politiek riskante, maar economisch moedige pad van soberheid en bezuinigingen gekozen.

In sommige gevallen zijn deze maatregelen misschien niet genoeg om landen als Griekenland te Portugal te behoeden voor een crisis van staatspapieren. De enige alternatieven zijn echter aldoor ongunstiger wordende verhoudingen tussen schuld en BNP (die onveranderlijk de stagnatie bestendigen zoals in Japan sinds de jaren negentig) of pogen de schuld eenvoudig weg te inflateren (en daarbij het risico te lopen de vreselijke ervaring te herhalen van Duitsland in de jaren twintig of de economische malaise van Amerika in de jaren zeventig).

Demografisch dieptepunt

Uiteindelijk zal echter het ontsnappen aan de grote recessie meer vereisen dan bezuinigingen. De enige uitweg op de lange termijn is economische groei. Op dit punt staat een groot deel van Europa voor een probleem dat de meeste niet-Europese landen niet kennen. De uitdaging is de algehele krimp en vergrijzing van de bevolking. Zoals een IMF rapport uit 2006 stelt: "De bevolking van de 25 leden van de EU zal de komende decennia enigszins afnemen – maar sterk verouderen – en creëert daarmee beduidende risico's voor mogelijke economische groei en een sterke opwaartse druk op de openbare uitgaven."

Hoe je de statistieken ook bekijkt, het demografische plaatje voor Europa – inlcusief Oost-Europa en Rusland – is akelig. Statistisch gesproken ligt het aantal geboorten per vrouw dat nodig is om de bevolking stabiel te houden op 2.1 kinderen. Geen enkel Europees land haalt dat. Duitsland kent bijvoorbeeld een geboortecijfer van 1,38. Italië 1.41. Spanje 1,39. Frankrijk en Groot-Brittannië doen het relatief goed met resp. 2 en 1,94, maar – u raadt het al – Griekenland heeft het laagste geboortecijfer van de EU.

Overbevolkings-alarmisme

Vergrijzingsstatistieken bieden ook al geen troost. In België zal het percentage van de bevolking boven de 65 tegen 2050 toenemen van 16 tot 25 procent. In 2007 meldde een rapport van de Wereldbank dat tegen diezelfde tijd ongeveer de helft van Spanje's bevolking 55 of ouder zal zijn.

De oorzaken van deze trends zijn divers. De twee wereldoorlogen sloegen diepe generatiegaten in het demografische landschap van Europa. Vrouwen krijgen er ook laat kinderen. Er lijkt een breed verband te bestaan tussen toenemende materiële welvaart en verminderende bevolkingsgroei. En dan is er de grotere toegang tot geboortebeperking vanaf de jaren vijftig.

Maar subtielere culturele factoren zouden ook een rol kunnen spelen. Zo is het treffend hoe afkerig Europeanen ervan zijn om het onderwerp van hun bevolkingskrimp te bespreken. Dit zou iets te maken kunnen hebben met de associaties met bevolkingspolitiek door totalitaire regimes zoals Hitlers Duitsland, Stalins Rusland, Mussolini's Italië en Ceausescu's Roemenië. Een andere factor zou de gevoeligheid kunnen zijn voor het overbevolkings-alarmisme, zoals veel Europese regeringen dat bedreven hebben met hun agressieve promotie van anticonceptie in ontwikkelingslanden (die een welhaast neokoloniale indruk kan maken).

Culturele visie

Op een dieper niveau kan het dalende geboortecijfer van Europa echter ook een verandering van intellectuele horizons weerspiegelen. Een culturele visie die zich concentreert op het heden en niet op de toekomst zal kinderen eerder als een last opvatten dan als een gave waar je op een behoorlijk onzelfzuchtig manier voor moet zorgen. Individuen en samenlevingen die een gevoel van verbondenheid met het verleden hebben verloren en geen bijzondere interesse voelen voor hun bestemming op lange termijn, zullen niet erg inzitten over een schaarste aan kinderen. Hier heeft de Europese generatie van 1968 – die een radicale breuk met het verleden voorstond en intens wantrouwig stond tegenover alles wat de blik van mensen zou kunnen verbreden tot buiten de gebruikelijke politiekcorrecte zaken – veel te verantwoorden.

Immigratie geen oplossing

Immigratie is één manier voor Europese landen om uit dit doolhof te ontsnappen. Per slot van rekening is dat een van Amerika's aanjagers van economische groei geweest en helpt dat de VS nog altijd te ontkomen aan de ontvolkingsval waar Europa zich nu in bevindt. Decennialang heeft West-Europa op immigratie vertrouwd voor goedkope arbeid, vooral vanuit de islamitische landen, en vooral voor de onplezierige baantjes die Europeanen liever laten liggen.

Op dit moment lijkt het opvoeren van de immigratie geen optie voor Europa. Het multiculturalisme is failliet en heeft voor zulke diepe breuklijnen in veel Europese samenlevingen gezorgd dat de meeste Europese regeringen op dit moment de immigratie uit niet-Europese landen afremmen.

Europa in bijrol

Is demografie een noodlot? Dat hoeft niet. Demografie is maar een variabele onder velen. Bovendien kunnen individuen en naties keuze maken en keuzes veranderen onze toekomst. Soms kunnen omstandigheden zoals de huidige problemen van de wereldeconomie de prikkel en de kans leveren om zich los te maken van schijnbaar onveranderlijke routes.

Maar de klok tikt wel. Hoe langer Europeanen nalaten hun demografische problemen aan te pakken, des te kleiner wordt hun manoeuvreerruimte, en des te waarschijnlijker wordt Europa teruggebracht tot de status van een bijrol op het politieke en economische toneel van de wereld.

Dat zou niet alleen verlies voor Europa betekenen, maar ook voor ons, Amerikanen.

Dr. Samuel Gregg is Research Director op het Acton Instituut in Grand Rapids
www.acton.org